Wat is een onrechtmatige daad?

Een onrechtmatige daad is iets doen (handelen) waardoor iemand een ander schade toebrengt. Let op: ook iets niet doen (nalaten) kan onrechtmatig zijn. Een voorbeeld is als iemand geen hulp biedt aan een drenkeling en dat zonder gevaar voor eigen leven wel had kunnen doen. De wet bepaalt dat als u een ander schade berokkent, u deze moet vergoeden. Met andere woorden: degene die de schade toebrengt, is aansprakelijk.

Schadevergoeding eisen

U heeft recht op een schadevergoeding als u aan de volgende punten voldoet:

• Er is sprake van een onrechtmatige daad.
• De onrechtmatige daad is toerekenbaar aan de veroorzaker.
• Er is schade.
• Er is een causaal verband tussen de onrechtmatige daad en de schade.
• De geschonden norm beschermt tegen de veroorzaakte schade (relativiteit).

U moet aan al deze eisen voldoen. De rechter is degene die dit bepaalt aan de hand van een aantal richtlijnen.

Is er een onrechtmatige daad gepleegd?

Voordat er sprake kan zijn van enige aansprakelijkheid of een schadevergoeding, moet er natuurlijk wél een onrechtmatige daad zijn gepleegd. Maar wanneer is iets nu een onrechtmatige daad? Is er sprake van:

• inbreuk op een recht van een ander. Bijvoorbeeld als u de auto of een ander eigendom van een ander beschadigt.
• een overtreding van de wet. Zoals bijvoorbeeld tegen het verkeer inrijden, waardoor een aanrijding ontstaat.
• een overtreding van de maatschappelijke zorgvuldigheid. Hierbij gaat het om gedrag dat in strijd is met ongeschreven regels, zoals: geluidsoverlast. Rechters hebben criteria bepaald aan de hand waarvan ze bepalen of er sprake is van zulk gedrag.

Alleen als u kunt aantonen dat uw schade een gevolg is van iets dat u een ander kunt verwijten, is het mogelijk om de andere aansprakelijk te stellen en uw schade te verhalen.

Kan de daad worden toegerekend aan de dader?

Kan de onrechtmatige daad worden toegerekend aan de veroorzaker? Oftewel: is hij schuldig? Als de veroorzaker schuld heeft aan de daad, is hij toerekenbaar. Een aan de veroorzaker toerekenbare onrechtmatige gedraging wordt ook wel een ‘fout’ genoemd.

Of de daad toegerekend kan worden aan de dader heeft ook te maken met aansprakelijkheid. De wetgever heeft regels opgesteld om het slachtoffer te beschermen. Daarin staat wie waarvoor aansprakelijk is. Zo zijn ouders vaak aansprakelijk voor het handelen van hun kinderen. De bezitter van een dier is dat voor het dier. En de bezitter van een ding voor schade veroorzaakt door dat ding. Iemand is dan aansprakelijk in een bepaalde hoedanigheid.

Is er daadwerkelijk schade?

Er hoeft natuurlijk alleen schadevergoeding te worden betaald, als er daadwerkelijk schade is. Er moet dus worden bepaald welke schade er precies is ontstaan door de onrechtmatige daad. Het kan gaan om:

• Materiële schade. Denk hierbij aan beschadigde goederen maar ook medische kosten na letselschade.
• Immateriële schade en smartengeld. Dit is de schade die wordt veroorzaakt door verdriet, pijn en het verlies van levensvreugde naar aanleiding van letselschade. Het smartengeld is de vergoeding die wordt uitgekeerd.

Is de schade een gevolg van de onrechtmatige daad (causaliteit)?

Het gaat bij causaliteit om het verband tussen de onrechtmatige daad en de schade. In hoeverre is de schade het gevolg van deze daad? Of anders gezegd: zou de schade er ook zijn als de onrechtmatige daad niet was gepleegd? Als het antwoord ‘nee’ is, hoeft de schade natuurlijk niet te worden vergoed.

Zelfs als er een causaal verband is, blijft de vraag welk deel van de schade vergoed moet worden. Kan de veroorzaker aansprakelijk worden gehouden voor alle schade, of slechts een deel? Er moet dus gekeken worden naar hoeveel schade precies aan de veroorzaker te wijten is.

Als er sprake is van letselschade wordt er ook gekeken naar pre-existentie en predispositie. Zodra de medische klachten die voorafgaand aan het ongeval reeds aanwezig waren en die vergelijkbaar zijn met de klachten na het ongeval ontstane klachten, wordt er gesproken van pre-existentiële factoren. Een voorbeeld is iemand die voor het ongeval rugklachten had en na het ongeval nog steeds. Indien een slachtoffer voor het ongeval een bepaalde latente kwetsbaarheid/aanleg heeft die hem vatbaar maakt voor het optreden van een bepaalde ziekte/bepaalde klachten, wordt er gesproken van predispositie. Deze twee factoren hebben invloed op het causaal verband en de schadehoogte.

Hebben daad en schade wettelijk met elkaar te maken (relativiteit)?

Bij relativiteit gaat het erom of de onrechtmatige daad en de schade wettelijk met elkaar te maken hebben. Als een bepaalde wet wordt overtreden, kan er alleen een schadevergoeding zijn voor hetgeen waar deze wet tegen beschermt.

Een voorbeeld: iemand dumpt afval in het bos, waardoor de lokale horeca en het toerisme schade lijden. Kunnen zij dan een schadevergoeding eisen? Het antwoord is nee. De wet is er namelijk om het milieu te beschermen en niet om de lokale horeca te spekken. Er is dus wél een onrechtmatige daad, maar géén sprake van een schadevergoeding.

Voldoet u aan alle eisen?

Is aan alle bovenstaande 5 eisen voldaan? Dan kunt u de dader aansprakelijk stellen en de schade verhalen op de dader. Bekijk hoe je een schadeclaim kan indienen en bereken snel uw schadevergoeding.

Voorbeeld:
Een winkelier die in de vloer van zijn winkel een groot gat maakt om iets te repareren en de klant valt in dat gat, zal snel aansprakelijk zijn. Een winkel is namelijk een openbare ruimte waar veel mensen komen. De kans is groot dat een klant dan in dat gat valt. De schade van de klant is waarschijnlijk groot. De winkelier had het gat kunnen afzetten met een hek, zodat de klanten waren gewaarschuwd. Dit is een eenvoudige maatregel ter voorkoming van ongevallen. Ten slotte is het logisch dat een klant die de winkel inloopt niet direct een gat in de vloer opmerkt. Die klant is waarschijnlijk al met zijn gedachten bij de boodschappen die hij wil kopen. Een winkelier moet hiermee rekening houden.